تروما چیست آشنایی با انواع تروما

تروما دقیقاً به چه معناست؟ چگونه باعث آسیب روانی میشود؟ و انواع تروما کداماند؟ تروما یکی از پیچیدهترین موضوعات روانشناسی است که شناخت آن به درک بهتر آسیبهای روانی کمک میکند همچنین مسیر درمان و بهبودی را نیز هموار میسازد. بدون شناخت درست، افراد ممکن است سالها با دردهای نامرئی دست و پنجه نرم کنند، در حالی که درمان موثر میتواند زندگی آنها را متحول کند.
تروما چیست ؟
تروما (Trauma) در لغت به معنای «ضربه» یا «آسیب» است. اما تروما در روانشناسی، تروما به آسیب روانی یا روحی شدیدی گفته میشود که در اثر یک تجربهی ناگهانی، شدید یا مکرر و آزاردهنده رخ میدهد. در اصل تروما واکنشی است به یک رویداد بسیار ناراحتکننده یا خطرناک که ذهن و روان انسان را دچار شوک یا آسیب میکند. این تجربه میتواند آنقدر شدید باشد که فرد احساس کند امنیت، اعتماد یا کنترل زندگیاش از بین رفته است.
مثالهایی از رویدادهای تروما زا:
تجربهی سوءاستفاده جنسی یا جسمی
تصادف شدید یا بلایای طبیعی (مثل زلزله)
مرگ ناگهانی عزیزان
خشونت خانگی یا جنگ
تجربه رهاشدگی در کودکی
خیانت احساسی عمیق
علائم تروما چیست؟
علائم تروما ممکن است روانی، عاطفی، جسمی یا رفتاری باشند:
اضطراب، ترس و حملات پانیک
کابوسها و فلشبکهای مکرر
احساس گناه یا شرم بیدلیل
بیحسی عاطفی یا تحریکپذیری شدید
مشکلات خواب و سردردهای مزمن
انزواطلبی و پرخاشگری
اختلال در تمرکز و حافظه
اگر این علائم بیش از دو هفته ادامه پیدا کند یا باعث اختلال در زندگی شود، نیاز به مراجعه به متخصص است.
تست خودارزیابی علائم تروما
برای هر جمله زیر، میزان تجربهتان در دو هفته گذشته را انتخاب کنید:

نحوه امتیازدهی:
جمع نمرات به دست آمده از ۰ تا ۲۴ متغیر است.
نمره کمتر از ۸: نشانههای کمی از تروما
نمره بین ۸ تا ۱۵: ممکن است برخی علائم تروما وجود داشته باشد، بهتر است تحت نظر باشید
نمره بالای ۱۵: احتمال تروما بالا است و توصیه میشود با روانشناس یا روانپزشک مشورت کنید.
انواع تروما در روانشناسی
تروماها بسته به نوع حادثه، مدت زمان و شدت آسیب به چند دسته تقسیم میشوند:
تروما حاد (Acute Trauma):
ناشی از یک حادثه ناگهانی و شدید مثل تصادف، بلایای طبیعی یا حمله فیزیکی. معمولاً یک بار اتفاق میافتد و باعث واکنش شدید روانی میشود.تروما مزمن (Chronic Trauma):
به دلیل قرار گرفتن مکرر و طولانیمدت در شرایط آسیبزا مانند خشونت خانگی یا کودکآزاری مداوم.تروما پیچیده (Complex Trauma):
مجموعهای از آسیبهای مکرر، معمولاً در دوران کودکی، که روی هویت، روابط و اعتماد به نفس فرد تأثیر عمیق میگذارد.تروما رشدی (Developmental Trauma):
آسیبهای روانی ناشی از نبود امنیت و محبت در دوران رشد کودک که بر شکلگیری مغز و شخصیت تأثیر میگذارد.تروما ثانویه (Secondary Trauma):
آسیب روانی افراد در مواجهه با درد و رنج دیگران، مانند رواندرمانگران یا امدادگران.تروما جمعی (Collective Trauma):
آسیب روانی که به صورت مشترک بین افراد یک جامعه رخ میدهد، مثل جنگ یا پاندمیها.تروما فرهنگی یا نژادی (Cultural or Racial Trauma):
آسیب ناشی از تبعیض یا نژادپرستی که باعث احساس طرد و شرم فرهنگی میشود.
تروما روحی چیست؟
تروما روحی به آسیبهای عاطفی و ذهنی گفته میشود که باعث شکست درونی فرد میشود، نه زخمی فیزیکی.
این نوع تروما معمولاً در اثر حوادثی مثل جدایی عاطفی، طرد شدن، بیتوجهی، یا آزارهای مکرر ایجاد میشود و میتواند باعث احساس بیارزشی، ترس، و دوری از اجتماع شود.
تروما کودکی چیست؟
نمونههایی از تروما در کودکی:
سوءاستفاده جسمی یا جنسی
بیتوجهی یا غفلت عاطفی (عدم دریافت محبت و امنیت)
زندگی در خانواده پرتنش (مشاجره، اعتیاد، خشونت)
طرد شدن یا مقایسه شدن مکرر با دیگران
مرگ، طلاق یا جدایی والدین
مشاهدهی اتفاقات ترسناک یا خشونتآمیز
فقر شدید، بیخانمانی یا مهاجرت اجباری
اثرات تروما کودکی در بزرگسالی:
کاهش اعتمادبهنفس
مشکل در برقراری روابط عاطفی
اختلال اضطراب یا افسردگی
ترس از طرد شدن یا شکست
تمایل به خودسرزنشی یا خودتخریبی
بیشفعالی هیجانی یا بیحسی احساسی
اعتیاد به مواد، کار یا روابط ناسالم (در برخی موارد)
درمان تروما چگونه است؟
روشهای درمانی مؤثر عبارتند از:
رواندرمانی (Psychotherapy): مثل CBT، EMDR، درمان مبتنی بر ذهنآگاهی و DBT
دارودرمانی: در صورت اضطراب یا افسردگی شدید
حمایت اجتماعی: ارتباط با خانواده و دوستان مطمئن
تمرینهای آرامسازی: مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق
هنردرمانی و موسیقیدرمانی: برای بیان غیرکلامی احساسات
نوشتن و بیان احساسات: تخلیه روانی و کمک به پردازش آسیب
آیا میتوان تروما کودکی را درمان کرد؟
بله، با وجود اینکه تروما کودکی ممکن است تا بزرگسالی پنهان بماند، درمان و ترمیم آن ممکن است.