طرحواره محرومیت هیجانی چیست
آیا تا به حال احساس کرده‌اید که هیچ‌کس واقعاً شما را نمی‌فهمد؟ یا حتی وقتی در جمع هستید، باز هم یک تنهایی عمیق درونتان باقی مانده است؟ این حس، فقط یک حالت گذرا نیست و ممکن است ریشه در طرحواره محرومیت هیجانی داشته باشد؛ یکی از طرحواره‌های ناسازگار اولیه که بر اساس نظریه «طرحواره‌درمانی» جفری یانگ، تأثیر زیادی بر روابط و سلامت روان ما می‌گذارد. در این مقاله، به زبان ساده بررسی می‌کنیم که طرحواره محرومیت هیجانی چیست، چه نشانه‌هایی دارد، چرا شکل می‌گیرد و چگونه می‌توان آن را درمان کرد.
طرحواره محرومیت هیجانی چیست؟
طرحواره محرومیت هیجانی (Emotional Deprivation Schema) یعنی فرد باور دارد که هیچ‌کس نمی‌تواند یا نمی‌خواهد نیازهای عاطفی مهم او را برآورده کند. این نیازها شامل محبت، همدلی، توجه و حمایت هیجانی هستند. نتیجه این باور، ایجاد احساس «تشنگی عاطفی» همیشگی است که حتی با روابط متعدد نیز برطرف نمی‌شود.
📌 هانیه عالم مستر NLP و هیپنوتراپی از استرالیا
جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد دوره های توسعه فردی پیام بدید!
انواع محرومیت هیجانی
یانگ، این طرحواره را به سه نوع اصلی تقسیم می‌کند:
محرومیت از محبت (Nurturance Deprivation)
فرد احساس می‌کند هیچ‌کس او را با عشق و گرمی در آغوش نمی‌گیرد یا به او محبت واقعی نمی‌کند.محرومیت از همدلی (Empathy Deprivation)
فرد حس می‌کند کسی نیست که او را بفهمد، به حرف‌هایش گوش دهد و احساساتش را درک کند.محرومیت از حمایت (Protection Deprivation)
فرد باور دارد کسی نیست که در شرایط سخت زندگی از او حمایت یا پشتیبانی کند.
ریشه‌های شکل‌گیری طرحواره محرومیت هیجانی
این طرحواره معمولاً در سال‌های اولیه زندگی (۰ تا ۶ سالگی) و در محیط‌هایی شکل می‌گیرد که نیازهای هیجانی کودک به‌طور مداوم برآورده نمی‌شود. مهم‌ترین شرایط ایجادکننده آن عبارت‌اند از:
والدین سرد یا بی‌عاطفه
والدینی که به ندرت لبخند، آغوش یا کلمات محبت‌آمیز نشان می‌دهند.
محبت را فقط در قالب تأمین نیازهای مادی می‌بینند، نه عاطفی.
والدین مشغول مشکلات شخصی یا شغلی
درگیر کار، استرس مالی یا تعارضات زناشویی هستند و زمان یا انرژی برای پاسخ به نیازهای هیجانی کودک ندارند.
کودک یاد می‌گیرد که نباید انتظار توجه عاطفی داشته باشد.
نادیده گرفتن نیازهای احساسی کودک
وقتی کودک ناراحت یا خوشحال است، پاسخی دریافت نمی‌کند یا احساساتش کم‌اهمیت شمرده میشود.
این باعث میشود کودک باور کند احساساتش ارزش ابراز کردن ندارند.
ممنوعیت یا نکوهش ابراز محبت
در برخی خانواده‌ها ابراز محبت نشانه ضعف یا «لوس شدن» تلقی میشود.
کودکان یاد می‌گیرند احساساتشان را سرکوب کنند تا مورد پذیرش باشند.
جانشین‌های ناکافی برای محبت
گاهی والدین به جای ارتباط عاطفی، با هدیه یا امکانات مادی جای خالی محبت را پر می‌کنند، اما این نیاز عاطفی را واقعاً تأمین نمی‌کند.
شاید براتون مفید باشه : بهترین دوره های توسعه فردی رایگان
تاثیر طرحواره محرومیت هیجانی بر زندگی
اگر این طرحواره درمان نشود، می‌تواند باعث شود فرد:
روابط عاطفی ناکام و تکراری را تجربه کند
در روابط خود همیشه احساس «کمبود» داشته باشد
یا به‌طور افراطی مستقل و بی‌نیاز نشان دهد تا از ناامیدی جلوگیری کند
بیشتر بخون : همه چیز درباره آشنایی با هیپنوتراپی
روش‌های درمان طرحواره محرومیت هیجانی
طرحواره محرومیت هیجانی به حالتی گفته میشود که فرد احساس می‌کند نیازهای عاطفی‌اش از سوی دیگران برآورده نشده و این باعث بروز مشکلاتی در روابط و سلامت روان میشود. درمان این طرحواره نیازمند رویکردهای تخصصی و حمایتگر است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
1. طرحواره‌درمانی (Schema Therapy)
در این روش، با کمک یک درمانگر آموزش‌دیده، فرد یاد می‌گیرد نیازهای عاطفی واقعی خود را بشناسد و باورهای محدودکننده و منفی که در گذشته شکل گرفته‌اند را تغییر دهد. درمانگر با تمرکز بر تجربه هیجانی و بازسازی الگوهای فکری، به فرد کمک می‌کند تا محرومیت هیجانی را بشکند و الگوهای سالم‌تر را جایگزین کند.
2. درمان شناختی-رفتاری (CBT)
این روش به فرد کمک می‌کند تا افکار و رفتارهای ناسازگار خود را شناسایی کند و به تدریج آن‌ها را اصلاح نماید. در مواجهه با طرحواره محرومیت هیجانی، فرد می‌آموزد چگونه باورهای منفی درباره‌ی خودش و دیگران را به چالش بکشد و رفتارهای بهتری برای رفع نیازهای عاطفی‌اش انتخاب کند.
3. درمان هیجان‌مدار (EFT)
این درمان تمرکز ویژه‌ای بر شناسایی، تجربه و ابراز سالم احساسات دارد. با یادگیری روش‌های تنظیم هیجانی، فرد می‌تواند هیجانات سرکوب شده یا نادیده گرفته شده را بهتر مدیریت کند و نیازهای هیجانی خود را به طور سالم بیان کند.
4. یادگیری مهارت‌های ارتباطی
یکی از بخش‌های مهم درمان، آموزش مهارت‌هایی است که به فرد کمک می‌کند بدون ترس از طرد شدن یا قضاوت، درخواست محبت، حمایت و توجه کند. این مهارت‌ها شامل بیان احساسات، درخواست کمک و تنظیم مرزهای سالم در روابط میشود.
این مقاله برای شناخت وسواس فکری : خصوصیات افراد دارای وسواس فکری
بله. با درمان تخصصی و تمرینهای مداوم، این طرحواره قابل تغییر و بهبود است.
محرومیت هیجانی یک الگوی فکری و احساسی ناسازگار است، در حالی که افسردگی یک اختلال خلقی است. البته این دو می‌توانند با هم همزمان وجود داشته باشند.
جمع‌بندی
طرحواره محرومیت هیجانی، زخمی عاطفی است که از کودکی آغاز میشود و تا بزرگسالی بر روابط و احساسات ما سایه می‌اندازد. خبر خوب این است که با آگاهی، درمان و تمرین، می‌توان این کمبود را جبران کرد و روابط سالم‌تری ساخت.
