شخصیت چیست و چگونه شکل میگیرد؟ | راهنمای کامل

شخصیت یکی از مهمترین جنبههای وجود انسان است که تأثیر عمیقی بر رفتار، تصمیمگیری و تعاملات اجتماعی ما دارد. اما واقعاً شخصیت چیست؟ چگونه شکل میگیرد و آیا میتوان آن را تغییر داد؟ در این مقاله به بررسی مفهوم شخصیت، عوامل مؤثر بر آن و انواع تیپهای شخصیتی میپردازیم.
شخصیت چیست؟
در تعریف ساده، شخصیت مجموعهای از ویژگیهای رفتاری، فکری و احساسی است که هر فرد را از دیگران متمایز میکند. این ویژگیها معمولاً پایدار هستند و در شرایط مختلف نسبتاً ثابت باقی میمانند. شخصیت یعنی چی؟ شخصیت یعنی اینکه یه نفر چطور فکر میکنه، چه اخلاقی داره و چطور با بقیه رفتار میکنه.
مثلاً:
یکی خجالتیه، زیاد حرف نمیزنه.
یکی دیگه شاد و پرحرفه، زود با همه دوست میشه.
یکی آرومه و همیشه صبوره.
یکی دیگه زود عصبانی میشه.
این فرقها به خاطر شخصیتهای مختلف ماست.
پس به زبان ساده:
شخصیت یعنی نوع رفتار و اخلاق هر آدم.
📌 هانیه عالم مستر NLP و هیپنوتراپی از استرالیا
جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد دوره های توسعه فردی پیام بدید!
عوامل مؤثر در شکلگیری شخصیت
شخصیت افراد تحت تأثیر عوامل مختلفی شکل میگیرد که شامل موارد زیر است:
ژنتیک
بسیاری از ویژگیهای شخصیتی مانند درونگرایی یا برونگرایی میتواند ریشه ژنتیکی داشته باشد.محیط
تجربههای کودکی، نحوه تربیت، فرهنگ و حتی وضعیت اقتصادی خانواده در شکلگیری شخصیت نقش دارند.تجربههای زندگی
اتفاقات مهم زندگی، موفقیتها، شکستها و روابط بینفردی میتوانند شخصیت فرد را شکل دهند یا تغییر دهند.جامعه و فرهنگ
فرهنگ جامعهای که توش زندگی میکنی، نقش بزرگی داره.
مثلاً:فرهنگ فردگرا (مثل آمریکا): رشد شخصیت مستقل
فرهنگ جمعگرا (مثل ایران): اهمیت به خانواده و گروه

شخصیت چیست در روانشناسی
در روانشناسی، شخصیت به مجموعهی پایدار ویژگیها، الگوهای رفتاری، نگرشها، احساسات و شیوههای تفکر گفته میشود که یک فرد را از دیگران متمایز میکند.
ویژگیهای مهم شخصیت در روانشناسی:
پایدار و نسبتا ثابت: شخصیت در طول زمان تغییرات جزئی دارد اما ساختار کلی آن ثابت است.
کلنگر: شخصیت شامل رفتار، تفکر، احساس و نگرشهای مختلف است.
تفاوت فردی: شخصیت باعث میشود افراد در پاسخ به موقعیتها و تعامل با دیگران متفاوت باشند.
تأثیر بر رفتار: شخصیت تعیین میکند که فرد چگونه رفتار میکند، تصمیم میگیرد و به موقعیتهای مختلف واکنش نشان میدهد.
تعاریف مهم شخصیت از دید روانشناسان:
گوردون آلپورت: شخصیت یعنی «کل مجموع عادات، نگرشها، واکنشها و عواطف یک فرد.»
کارل یونگ: شخصیت شامل ساختارهای روانی است که نگرشها و عملکردهای ذهنی فرد را شکل میدهد.
فروید: شخصیت از سه بخش «نهاد (id)، خود (ego) و فراداد (superego)» تشکیل شده که تعارضات میان آنها رفتار را میسازد.
انواع تیپهای شخصیتی بر اساس تست های مختلف
انواع شخصیت بر اساس تست MBTI (مایرز–بریگز)
در این تست، 16 تیپ شخصیتی داریم:
ISTJ – وظیفهشناس و منظم
ISFJ – مهربان و مراقب
INFJ – الهامبخش و عمیق
INTJ – استراتژیست و تحلیلگر
ISTP – عملگرا و منطقی
ISFP – آرام و هنرمند
INFP – آرمانگرا و خلاق
INTP – متفکر و تحلیلگر
ESTP – ماجراجو و پرانرژی
ESFP – خوشمشرب و سرزنده
ENFP – الهامبخش و خلاق
ENTP – مبتکر و کنجکاو
ESTJ – رهبر و سازماندهنده
ESFJ – اجتماعی و حمایتگر
ENFJ – راهنما و تاثیرگذار
ENTJ – مدیر و تصمیمگیرنده

انواع شخصیت بر اساس تست مدل دیسک (DISC)
در این مدل، شخصیتها ۴ تیپ دارن:
D – Dominance (غالب) – قوی، قاطع، نتیجهمحور
I – Influence (تأثیرگذار) – خوشصحبت، خوشرو، پرانرژی
S – Steadiness (ثباتگرا) – صبور، وفادار، آرام
C – Conscientiousness (وظیفهشناس) – دقیق، منطقی، منظم
انواع شخصیت بر اساس تست مدل انیاگرام (Enneagram)
در این مدل، ۹ تیپ شخصیتی داریم:
تیپ 1 – اصلاحگر (کمالگرا، اصولگرا)
تیپ 2 – کمککننده (مهربان، فداکار)
تیپ 3 – موفقطلب (هدفگرا، اهل رقابت)
تیپ 4 – فردگرا (احساساتی، خلاق)
تیپ 5 – تحلیلگر (منزوی، متفکر)
تیپ 6 – وفادار (محتاط، مسئولیتپذیر)
تیپ 7 – خوشگذران (پرشور، مثبتنگر)
تیپ 8 – قاطع (محکم، مستقل)
تیپ 9 – صلحطلب (آرام، سازگار)
انواع شخصیت بر اساس تست هالند (Holland – انتخاب شغل و مسیر تحصیلی)
در این مدل، 6 تیپ شخصیتی داریم که به شغل و علاقه مربوط میشن:
واقعگرا (Realistic) – فنی، عملی، اهل کارهای بدنی
پژوهشگر (Investigative) – تحلیلگر، منطقی، علمی
هنری (Artistic) – خلاق، احساساتی، آزاد
اجتماعی (Social) – کمکگر، معلمگونه، همدل
متهور (Enterprising) – رهبر، اهل فروش و سیاست
سنتگرا (Conventional) – منظم، دقیق، دفتری
انواع شخصیت بر اساس تست کهنالگوهای یونگ / آرکتایپها (Archetypes)
در این مدل، شخصیتها با توجه به نقشهای داستانی/اسطورهای توصیف میشن. انواع زیادی داره، ولی مهمترینها:
قهرمان (Hero)
فرزانه (Sage)
جستوجوگر (Seeker)
معصوم (Innocent)
آفریننده (Creator)
حاکم (Ruler)
یار وفادار (Lover/Caregiver)
کلاهبردار (Jester/Trickster)
ویرانگر (Rebel)
جادوگر (Magician)
یتیم (Orphan)
نگهبان (Guardian)
انواع شخصیت بر اساس تست شخصیت حیوانی (Animal Personality Types)
این تست غیررسمیه، ولی برای سرگرمی و شناخت ویژگیهای رفتاری خیلی محبوبه:
شیر – رهبر، قوی، تصمیمگیر
طاووس – اجتماعی، خوشبیان، شوخطبع
سگ شکاری – وفادار، آرام، مهربان
جغد – منطقی، دقیق، تحلیلگر
انواع شخصیت بر اساس تست مدل هورمونال (Hormonal Personality – زنان)
این تست بیشتر روی ویژگیهای زنان تمرکز داره و شخصیت رو براساس غلبهی هورمونها تقسیم میکنه:
استروژنی – زنانه، مهربان، حامی
تستوسترونی – جسور، رهبر، قوی
پروژسترونی – آرام، مادری، مراقب
کورتیزولی – حساس، نگران، دقیق
انواع شخصیت بر اساس تست مدل آیزنک (Eysenck)
در این مدل، ۳ تیپ اصلی داریم (یا بهعبارتی ۳ بُعد):
برونگرایی (Extraversion)
روانرنجوری (Neuroticism)
روانپریشی (Psychoticism)
کاش پدر مادر ها یکم روی شخصیت بچه ها کار کرده بودن
بهترین تیپ شخصیتی برای یه intp میه؟